عسکریه عابدزاده ثبت ملی شد

لیلی رحمانی - هنوز زمان زیادی از انتشار خبر ابلاغ ثبت ملی حسنیه عابد‌زاده و احتمال ثبت بنای دیگری از آثار باقی‌مانده از مرحوم عابد‌زاده نمی‌گذرد که مدیر دفتر ثبت میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی خراسان‌رضوی در گفت‌وگو با شهرآرا، خبر از تحقق ثبت عسکریه و ابلاغ نامه ثبت ملی آن به استان داده است.
عسکریه یکی از ۱۲‌بنای احداث‌شده توسط مرحوم عابد‌زاده است که دو بنا از این تعداد از بین رفته است؛ بنا‌هایی که هرکدام وامدار تفکر مرد متدین و مبارز مشهدی است. خشت‌خشت این ابنیه که نامه ثبت ملی تمام آن‌ها به وزارت میراث فرهنگی ابلاغ شده، نماد آزادگی و ارادت به ائمه‌اطهار(ع) است. ابنیه دوازده‌گانه‌ای که هر‌یک با نام یکی از امامان معصوم(ع) نام‌گذاری شده و متأسفانه یکی از آن‌ها (مهدیه عابد‌زاده) تخریب شده است. شاید تخریب مهدیه و جلوگیری از اتفاقی مشابه برای عسکریه بود که منجر به ثبت اضطراری این اثر پیش‌از طی‌شدن روند اداری ثبت ملی آن شد.

اما بنای عسکریه بعد‌از مهدیه و حسنیه عابد‌زاده، سومین بنای ثبت‌شده از این مجموعه است؛ بنایی که در سال‌۱۳۲۸ به‌عنوان دومین مدرسه عابدزاده در کوچه مسجد فیل واقع‌در پایین‌خیابان ساخته شد و، چون پایان احداث آن با ایام شهادت امام‌حسن‌عسکری(ع) هم‌زمان شده بود، «عسکریه» نام گرفت.
به گفته محمود طغرایی، مدیر دفتر ثبت میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی خراسان‌رضوی، معماری درون‌گرا با حیاط مرکزی در تداوم معماری سنتی مدارس خراسان، از ویژگی‌های خاص بنای عسکریه است و اکنون این بنا در‌اختیار انجمن پیروان قرآن قرار دارد.

او پیش‌تر و زمانی‌که صحبت از ثبت ملی این اثر بود، گفته بود: این بنا‌ها به‌نوعی یادگاران تفکر و اندیشه‌ای هستند که از دوران قدیم باقی مانده و ثبت این آثار به دلیل اهمیت این تفکر است و نه لزوما خود آثار. نکته شایان‌توجه در موضوع ثبت ملی این اثر، حفظ جریان فکری شخص مرحوم عابدزاده است که با ثبت ملی بنا‌های ساخته‌شده به‌دست ایشان امکان‌پذیر خواهد بود. در‌واقع ثبت این آثار به‌معنای افزایش مسئولیت در حفظ و نگهداری آن‌هاست.

ابوالفضل مکرمی‌فر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، نیز درباره اهمیت این بنا گفته بود: بنای عسکریه در شکل‌گیری عقاید سیاسی و مذهبی و هویت‌بخشی به بافت تاریخی‌ای که در آن واقع شده نقش مهمی داشته است. مرحوم عابدزاده، فردی متدین و شخصیتی برجسته و سازنده این اثر، از‌طریق احداث این مدرسه و سایر بناها، تحولی عظیم در جامعه، شیوه‌های آموزشی و ترویج آموزه‌های مذهبی ایجاد کرد.

بنای عسکریه با آجرچینی خاص دیوارها، پنجره‌ها و در بزرگ چوبی در خیابان نواب‌صفوی ۱۱ قرار دارد و بر سردر این بنا روی کاشی نوشته شده است: «عسکریه به یاری خداوند متعال و به‌همت عده‌ای از اهالی محترم پایین‌خیابان و... بنا شد. حفظ و تعمیرات بعدی آن نیز با خدا و به‌عهده اشخاص خیرخواه و علاقه‌مندان به دین است- مورخه بیستم ربیع‌الثانی سنه ۱۳۷۰ق».

علی‌اصغر چراغچی‌باشی‌آستانه، معروف‌به عابدزاده‌خراسانی، در سال‌۱۲۹۰ش در محله نوغان در ابتدای خیابان طبرسی مشهد زاده شد و بعد‌ها به‌دلیل ویژگی‌های خاصش در بین مردم شهرت یافت. او مردی دین‌دار، زاهد‌پیشه، سخن‌ور، پرتلاش، بااراده، دارای نفوذ کلام و علاقه‌مند به دین و مروج آن به شمار می‌رود. او به مدارس جدید دولتی اعتقادی نداشت و از ذوق سرشاری در نوآوری برخوردار بود؛ به همین‌دلیل به فکر افتاد که ۱۴‌بنا به نام ۱۴ معصوم احداث کند تا هم در آن‌ها بخشی از دروس مذهبی دولتی تدریس شود و هم پایگاهی برای فعالیت‌های مذهبی باشد. او موفق به احداث ۱۲‌بنا شد و چنان‌که گفته شده است یکی از این بنا‌ها به نام «مهدیه عابد‌زاده» که اولین مهدیه ایران نیز محسوب می‌شود، در سال‌۹۵ به‌طور کامل تخریب شد؛ البته احیای این اثر در دستور‌کار قرار دارد.