دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر: ایران با «بحران کمبود تریاک» برای داروهای ضروری مواجه است

به گزارش شهرآرانیوز؛ ایران به واسطه همجواری با افغانستان و حضور در منطقه‌ای حساس، در هلال طلایی تولید مواد مخدر واقع شده که این خود شرایط بسیار خاص و مشکلی را برای کشور در زمینه مقابله با ورود و قاچاق مواد با توجه به مرز بسیار طولانی و بدون کنترل با افغانستان ایجاد کرده است، شهادت ۴ هزار نیرو و مجروحیت بیش از ۱۲ هزار نفر در مسیر این مبارزه نشان می‌دهد که ایران اسلامی همواره متعهد به اصول انسانی است.

حسین ذوالفقاری ضمن ارائه گزارشی کلی از وضعیت قاچاق موادمخدر در جهان و کشور و تبیین فعالیت‌ها و برنامه‌های ستاد مبارزه با موادمخدر، به تفصیل برنامه ها، طرح‌ها و اهداف ستاد را تشریح کرد.

بعد از استقرار طالبان و کاهش کشت موادمخدر (به ویژه تریاک) در افغانستان، شاهد کاهش چشمگیر کشفیات هستیم که این امر قطعا مشکلاتی را برای کشور در زمینه تامین مواداولیه موردنیاز برای تولید دارو و همچنین درمان ایجاد می‌کند، برنامه ستاد برای تامین این نیاز ضروری که محصول آن دارو و سلامت مردم است، چیست؟

ایران (بر اساس پروتکل ۱۹۵۳) یکی از ۷ کشور دارای مجوز برای تولید مواد مخدر و صادرات آن در زمینه تامین نیاز‌های دارویی است، کشور ما از نظر بین المللی مجاز است که برای تامین نیاز‌های دارویی و درمانی خود اقدام به کشت مواد مخدر کند، حتی برای صادرات مواد مخدر برای تامین نیاز تولید داروی دیگر کشور‌ها هم مجوز برای صادرات موادمخدر (تریاک) را دارد.

در حال حاضر ما بر اساس نظر آی سی دی در سازمان ملل، مواد مخدر را برای نیاز‌های درمانی و دارویی وارد می‌کنیم، در طول چند دهه گذشته عمده نیاز‌های دارویی ما از محل کشفیات مواد مخدر تامین شده است، یعنی ما تقریبا میانگین سالانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن کشفیات مواد مخدر (برپایه تریاک) داشتیم که عمده شرکت‌های داروسازی از این استفاده می‌کردند.

اکنون ۲ اتفاق افتاده است، یکی اینکه به دلیل سیاست‌های دولت افغانستان (طالبان) و کاهش کشت مواد مخدر به شدت میزان کشفیات در حوزه ماده مخدر تریاک کاهش یافته، البته در حوزه شیشه و هروئین کشفیات افزایش پیدا کرده است.

به شدت با کاهش کشفیات مواجهیم، به طوری که سال گذشته حدود ۲۲۰ تن مجموع کشفیات تریاک کشور بوده است و امسال بر اساس پنج ماه گذشته، میزان کشفیات کمتر نیز خواهد شد.

میزان مجوز واردات تریاک ما سالانه ۵۰ تن است، حالا اگر فرض کنیم ۱۵۰ تن کشفیات داشته باشیم، در مجموع ۲۰۰ تن تریاک خواهد شد.

موضوع دوم اینکه خلوص موادمخدر هم کاهش پیدا کرده، یعنی خلوص مواد کشف شده از ۲۶ درصد به حدود ۱۰ درصد رسیده و این نیز یکی از مشکلات است.

«از طرفی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تامین نیاز‌های دارویی بیمارستانی و اتاق عمل‌ها و مانند آن، سالانه در حدود هزار تن ماده مخدر تریاک نیاز دارد، البته بعضی سال‌ها ۸۰۰ تن، برخی سال‌ها ۹۰۰ و برخی سال‌ها ۷۰۰ تن نیاز وزارت بهداشت بوده است، اگر ما امسال حدود ۲۰۰ تن از محل کشفیات و واردات داشته باشیم، مابقی نیاز برای تولید داروی کشور را چه باید کرد؟»

برای تامین این مواد، دو راهکار بیشتر نداریم، یا باید از مجوز قانونی که داریم بر اساس پروتکل‌های بین‌المللی و با رعایت قانون داخلی و کنترل شده، از طریق کشت داخل این نیاز را تامین کنیم، یا باید برای واردات بیشتر مجوز بگیریم.

موضوع دیگری که وجود دارد این است که برای همین کلینیک‌ها و مراکز درمانی معتادان هم باید ماده مخدر داشته باشیم، در واقع اینها را هم باید مدیریت کرد تا سیر درمان را طی کنند و در حقیقت مدیریت مصرف کنیم.

اگر همین الان ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار معتاد یا کمتر را در نظر بگیریم برای مدیریت مصرف این افراد به چه مقدار ماده مخدر نیاز داریم؟ با در نظر گرفتن تمام موارد، به نظر می‌آید نیاز کشور کمتر از ۱۵۰۰ تن در سال نیست.

کاری با مصرف تفننی و یا افراد با مصرف بالا نداریم اگر به شکل درمانی بخواهیم این مصرف را مدیریت کنیم نیاز کشور این میزان است.

«اگر همین یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر معتاد که در کلینیک‌ها برای گرفتن دارو مراجعه می‌کنند را در نظر بگیریم به اضافه آن میزان مصرف درمانی در شرکت‌های داروسازی، حداقل هزار تن نیاز داریم؛ ضمن اینکه بر اساس پروتکل‌ها ما این مجوز را داریم که علاوه بر تامین مواد مخدر برای نیاز‌های دارویی داخل کشور، صادرات قانونی هم برای کشور‌هایی که تولید کننده نیستند، انجام دهیم و به نوعی درآمدزایی نیز برای کشور داشته باشیم.»

در این خصوص جلسه‌ای با حضور رییس جمهور برگزار شده است و در حال بررسی راه‌های موجود برای حل این چالش هستیم، به وزارت بهداشت اعلام کردیم که میزان دقیق نیاز کشور را اعلام کند، به وزارت کشاورزی هم تاکید شده که از نظر جغرافیایی محیط سنجی کند، ضمن اینکه پروتکل‌های مربوطه باید مدنظر قرار گیرد.

«همچنین وزارت امور خارجه هم برای پیگیری موضوع مجوز و احیانا افزایش میزان واردات به همکاری آمده و هماهنگی‌های بین‌المللی را انجام می‌دهد، اگر بخواهیم مسیر واردات را اولویت قرار دهیم باز هم نیازمند این هستیم که سقف نیاز کشور برای واردات را بالا ببریم.»

در حال بررسی همه مسیر‌ها هستیم و ارزیابی انجام و طرح آماده می‌شود و بستگی دارد ببینیم واردات می‌تواند بهتر جواب کشور را بدهد و هزینه‌های کمتری داشته باشد یا مشکلات کمتری دارد یا نشت کمتری دارد یا بخش داخلی.

 کشور‌های غربی و اروپایی از جمله مقاصد اصلی موادمخدر تولیدی در منطقه آسی هستند، وضعیت کلی قاچاق موادمخدر و همچنین اعتیاد در کشور‌های مختلف و در سطح جهان چگونه است؟

گردش مالی سالانه قاچاق مواد مخدر در جهان ۵۰۰ میلیارد دلار است که رقم بسیار زیاد و قابل توجهی است و به همین دلیل، موادمخدر به اشکال مختلف، کشور‌های دنیا را را درگیر خود کرده است، برخی کشور‌ها در زمینه تولید، برخی قاچاق مواد مخدر و برخی هم مصرف و ابتلای افراد درگیر این پدیده هستند.

براساس آمار‌های سازمان ملل، ۳۰۰ میلیون نفر در جهان معتاد (مصرف دائمی) هستند همچنین براساس آمارها، آمار جهانی معتادان در سال ۲۰۲۴ نسبت به ۲۰۲۳ حدود ۳۰ درصد افزایش داشته است.

ایران در کنار هلال طلایی تولید موادمخدر قرار دارد

جمهوری اسلامی ایران تاکنون در مسیر مبارزه با قاچاق مواد مخدر، چهار هزار شهید و ۱۲ هزار جانباز داشته است، براساس آمار رسمی سال ۱۳۹۴، دو میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در کشور معتاد قطعی (مصرف دائمی) و یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر هم به صورت تفننی موادمخدر مصرف می‌کنند.

امسال در حال انجام یک آمارگیری از جامعه معتادین کشور مبتنی بر شیوع شناسی و نوع مصرف هستیم که نتایج آن به زودی مشخص می‌شود.

براساس یک گزارش تحقیقاتی و پژوهشی که در سال ۱۴۰۱/۱۴۰۲ انجام شده، آمار معتادان قطعی کشور ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر و آمار معتادان تفننی یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر ذکر شده است. (البته این آمار ملاک ستاد مبارزه با موادمخدر نیست هر چند که قابل استناد و درست است)

ستاد مبارزه با موادمخدر، سیاستگذار و هماهنگ کننده است

ریاست ستاد مبارزه با موادمخدر برعهده رییس جمهور است و ستاد در حوزه مبارزه با موادمخدر نقش سیاستگذاری، برنامه ریزی، هماهنگی و در نهایت نظارت را برعهده دارد.

در بحث مبارزه با موادمخدر دستگاه‌های مختلفی از جمله نیروی انتظامی، وزارت کشور، قوه قضاییه و ... فعالیت دارند و نقش ستاد در این زمینه ایجاد هماهنگی میان این دستگاه‌ها در زمینه انجام ماموریت هاست که مانع از انجام موازی کاری شود.

جمهوری اسلامی ایران در زمینه مبارزه با موادمخدر، درمان اعتیاد و پیشگیری از ابتلا به این پدیده شوم، در ردیف کشور‌های برتر و پیشرو جهان قرار دارد.

در حال حاضر وضعیت و فرآیند درمان اعتیاد در کشور به چه شکلی است و برای مدیریت مصرف موادمخدر چه برنامه‌هایی دارید؟

حدود ۲۰ سال پیش مراکز و درمانگاه‌های ترک اعتیاد در کشور به عنوان یک اقدام جدید و موثر ایجاد شد که در واقع یک رویکرد جدید نسبت به مسئله مواد مخدر بود.

پیش از آن اعتیاد را جرم می‌دانستیم ولی از زمانی که مراکز درمانی ماده ۱۵ راه اندازی شدند، فرد معتاد دیگر مجرم نیست بلکه بیمار محسوب می‌شود.

برخی از این مراکز در زمینه درمان معتادین، موفق بوده و خوب عمل کردند به این معنی که مانایی افراد در عدم مصرف بسیار خوب شد و البته برخی از مراکز هم به دلیل داشتن نگاه اقتصادی، فرآیند درمان را کامل انجام ندادند، یعنی صرفا مصرف متادون، یا پرنوفین و شربت تریاک را تجویز کردند.

موضوع مواد مخدر و اعتیاد بسیار پیچیده است، به همین دلیل با انجام یک کار تحقیقاتی، پژوهشی گسترده با افراد صاحبنظر به یک جمع بندی و رویکرد جدید در خصوص این کلینک‌ها رسیدیم که این مبنای عمل خواهد بود.

برهمین اساس افراد معتاد به سه دسته تقسیم و برای هر یک دستورالعمل خاصی طراحی شده است:

 گروه اول: کسانی که در آستانه اعتیاد قرار دارند و باید فوراً تحت درمان قرار گیرند.

گروه دوم: کسانی که در حال مصرف هستند، اما امکان درمان آنها وجود دارد و می‌توان طی یک دوره کوتاه آنها را بهبود کامل داد.

گروه سوم: افرادی که دیگر به دلیل شرایط جسمی، سن و سال و ... قادر به ترک مواد نیستند و لازم است مصرف آنها تحت نظارت و کنترل متخصصان باشد.

این رویکرد خیلی مترقی و آگاهانه و برگرفته از تجارب کشور‌های موفق و تجارب داخلی است که برای آن باید سازو کار تعریف شود و اکنون در حال انجام همین کار هستیم.

سال هاست شاهد فعالیت مراکز ماده ۱۶ و برای انتقال و ترک اجباری معتادین متجاهر هستیم که در بسیاری از موارد هم نتیجه موثر را نداشته و هم خانواده‌ها از این شرایط ناراضی هستند، ستاد رویکرد جدیدی رو در این خصوص طراحی کرده است؟

قرار است دهکده‌های امید به زندگی با رویکردی علمی جایگزین مراکز ماده ۱۶ شوند، برای انجام این مهم، بخش فیزیکی مراکز ماده ۱۶ (ویژه معتادان متجاهر) و با تغییراتی به فضای درمانی و بازتوانی مجهز می‌شود که ۱۰ تا ۱۵ روز آینده نهایی و برای اجرا ابلاغ می‌شود.

مراکز ماده ۱۶ مربوط به معتادان متجاهر و فاقد سرپناه است، قانونگذار گفته آنها باید به مراکزی که تقریبا تحت عنوان مراکز درمان اجباری هستند و دور از شهر و با شرایط خاص هستند؛ منتقل شوند

یک بخش هم به عنوان اشتغال که به لحاظ فیزیکی جدا از محدوده و فضای قبلی است و سوم اینکه با کمک خیرین بخش خصوصی، بخش اشتغال را گسترش دهیم تا ماندگاری افراد بیشتر شود.

قصد داریم مسئولیت اصلی این مجموعه به دلیل قابلیت و شرایط کاری را به شهرداری‌ها بسپاریم.

۹۳ مرکز ماده ۱۶ در کشور داریم و در خصوص تعداد دهکده‌ها طراحی ویژه‌ای با ظرفیت‌های مختلف ۵۰۰، ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر انجام شده است ضمن اینکه هفت استان کشور (ایلام، چهار محال و بختیاری، کهگلیویه و بویر احمد، مرکزی، بوشهر و خراسان جنوبی و سمنان) فاقد مراکز ماده ۱۶ (درمان معتادان متجاهر) هستند.

بحثی درباره کشت گیاهان مخدر پایه داریم و یک بحث روی تریاک است و یکی هم شاهدانه و شقایق الیفرا است که اینها را باید از هم جدا کرد چرا که برخی کشور‌های مجاز آن را کشت می‌کنند و این توسط خود کشاورزان قابل استحصال نیست بلکه از محل مزرعه کلاً باید جمع آوری و به کارخانه انتقال داده شود و چندین نوع محصول از اینها به دست می‌آید که فقط مخدر نیست.

این گیاهان حتی برای وسایل آرایشی، موضوعات درمانی، پتروشیمی و بسیاری از قسمت‌ها محصولاتی که به دست می‌آید قابل استفاده است.

مسئله تریاک جدا است ضمن اینکه کشت غیرمجاز نیز ممنوع است و اکنون نیز در لایحه جدید موضوع کشت غیر مجاز، تشدید مجازات دارد؛ اگر بنا باشد که ما برای تامین نیاز‌ها کشت داخلی داشته باشیم قطعاً در چارچوب پروتکل‌ها باید باشد کنترل شده، و بر مبنای طرحی که توسط وزارت کشاورزی در مناطق جغرافیای تعیین خواهد شد انجام می‌شود.

 قطعا در بحث موادمخدر و اعتیاد، مبارزه و درمان بسیار مهم است، ولی رویکرد پیشگیرانه همواره روشی موثر و کم هزینه است، دیدگاه و هدف ستاد مبارزه با موادمخدر در این حوزه چیست؟

در حوزه برخورد با اعتیاد، مبارزه جایگاه خود و درمان هم جایگاه خود را دارد، اما مهم‌ترین اصل در این زمینه پیشگیری است.

اگر ۱۶ یا ۱۷ میلیون دانش آموزی که داریم حداقل از کلاس ششم ابتدایی، به عنوان سفیر مبارزه با موادمخدر عمل کنند، نتیجه‌ای غیرقابل باور خواهد داشت چراکه آگاهی سازی در این حوزه باید از سنین کودکی آغاز شود، گاهی ممکن است یک استاد یا یک معلم با توجه به موقعیتی که دارند با ۵ دقیقه وقت گذاشتن جوانان و مردم را نسبت به این موضوع آگاه کنند.

خیلی از این بچه‌ها در اثر ناآگاهی به چاه افتاده‌اند، پیشگیری، باید مبتنی بر فراگیری و پایداری اقدامات باشد و با این رویکرد دنبال شود، گاهی صحبت یک معلم، یک روحانی یا یک استاد دانشگاه، روند زندگی را متحول کرده و مسیر رفتار اجتماعی را تغییر می‌دهد

با دوستان در حوزه‌های مختلف از جمله وزیر آموزش و پرورش، رییس صدا و سیما و وزارت ورزش و صمت جلساتی در همین خصوص داشته‌ایم

به عنوان مثال، استاندار همدان در مورد معتادان بی سرپناه، آنها را بین دستگاه‌های استان (هر دستگاه ۱۰تا ۱۲ نفر) تقسیم کرد و مسئولیت را به دستگاه‌ها سپرد که نتیجه آن بسیار موفق و قابل توجه بوده است.

منبع: ایرنا

در ادامه حتما بخوانید خسروپناه: آمیخته کردن آسیب‌های اجتماعی با دعواهای سیاسی خیانت به کشور است | دخانیات سالانه جان ۶۰ هزار ایرانی را می‌گیرد