«بخیل» در بیان سیدالشهدا (ع)

«بخل» از خصلت‌های نکوهیده و زشت است. بخل در مقابل جود و سخاوت قرار دارد و اقسامی دارد که یک قسم آن بخل گفتاری و کلامی است. بخل کلامی و حرفی و لفظی چیست؟ امام‌حسین (ع) پاسخ این پرسش را داده و فرموده‌اند: «بخیل آن کسی است که از سلام‌کردن بخل ورزد.» امام‌حسین (ع) در این حدیث واژه «البخیل» را آورده‌اند. راغب اصفهانی در معنای آن می‌نویسد: «بخیل کسی است که زیاد بخل بورزد، مثل رحیم از راحم.» بخیل به‌معنای کثرت بخل‌ورزی و بسیار خسیس‌بودن است.

 

بخیل هم آن کسی است که دست دهنده ندارد و ممسک است. سلام‌کردن یک ارزش و فضیلت اخلاقی است. سلام به‌معنای بیرون‌آمدن و خالی‌شدن از آسیب‌های آشکار و پنهان است. سلام‌کردن آرزوی سلامتی برای مخاطب از خطرات و بیماری‌های ظاهری و باطنی است. «سلام‌علیکم» ۲ کلمه است، اما اجر و پاداش فراوان دارد. امام‌حسین (ع) کسی را که در سلام‌کردن بخل می‌ورزد و سلام نمی‌کند، بخیل و خیلی‌خسیس می‌دانند. بخیل در بخل مالی و اقتصادی کسی است که پولی را با سختی و رنج به‌دست می‌آورد و مال و ثروت را نگه می‌دارد و گنج می‌کند و به هیچ‌کس نمی‌دهد و نیازمندان و محرومان از دست او چیزی دریافت نمی‌کنند، حتی خانواده‌اش را در سختی و رنج می‌اندازد. کسی که از حرف‌زدن و سخن‌گفتن و تکلم کوتاهی می‌کند و با انگیزه‌های گوناگون سلام نمی‌کند، بسیار بخیل است، چون تکان‌دادن زبان و لب‌ها کار بسیار آسانی است؛ بنابراین سلام‌کردن بسیار کار ساده و بی‌رنج و بی‌هزینه است.

 

پس شخصی که در سلام‌کردن بخل می‌ورزد و به‌مردم سلام نمی‌کند، خسیس کلامی است و زشتی آن از خسیس مالی بیشتر است. اباعبدا... الحسین (ع) در این گفتار اخلاقی، عاشوراییان و عزاداران را به‌سخاوت و جود در سخنان یعنی سلام‌کردن دعوت کرده‌اند. شایسته است پیروان امام کربلا نیز در هرجا پیش‌گام در سلام‌کردن باشند تا در منطق حسینی بخیل شناخته نشوند. خودداری از سلام‌کردن هم محروم‌شدن از ثواب سلام است و هم خلاف این رهنمود اخلاقی سیدالشهدا (ع) است. عزادای حسینی باید همراه پیروی عملی از امام (ع) باشد. احیای همین اصل و ارزش اخلاقی در جامعه از سوی اهل مجالس عزاداری امام‌حسین (ع)، رضایت و خشنودی اهل‌بیت (ع) را به‌همراه دارد و آثار بسیار زیادی در افزایش مهرورزی و آرامش و دوستی و ارتقای فرهنگی جامعه خواهد داشت.