آشنایی با خانواده پدری امام علی (ع) و سادات طالبی

به ذهنم آمد که به‌مناسبت خجسته‌سالروز میلاد امام‌علی (ع) در حد توان این یادداشت به معرفی خانواده‌ای بپردازم که امام‌علی (ع) در آن متولد شد؛ چه‌بسا نکاتی کمترشنیده‌شده برای مخاطبان روزنامه شهرآرا داشته باشد. پدر امام‌علی (ع)، ابوطالب‌بن‌عبدالمطلب‌بن‌هاشم (درگذشته سال دهم پس از بعثت)، عموی رسول‌خدا (ص) و شیخ بنی‌هاشم است.

ابوطالب چهار پسر داشت که به‌ترتیب عبارت بودند از طالب، عقیل، جعفر و علی (ع). مادر این چهار پسر، فاطمه بنت‌اسدبن‌هاشم، دخترعموی ابوطالب بوده است. او اولین زن هاشمی است که برای مردی هاشمی فرزند آورده است. ابوطالب دخترانی نیز داشت که عبارت بودند از ام‌هانی و جُمانة که مادر این دو نیز فاطمه‌بنت‌اسد بوده است. برخی دختری به‌نام رَیطة با کنیه ام‌طالب را نیز برای ابوطالب برشمرده‌اند.

ابوطالب در مکه متولد شد و زندگی کرد و به ریاست مکه رسید. در زمان حیات رسول‌خدا (ص) محل سکونت بنی‌هاشم در مکه به شعب‌ابی‌طالب معروف بوده است. ابوطالب در همین شهر درگذشت و در قبرستان حجون در کنار قبر پدرش عبدالمطلب دفن شد. پیش از این بر مزار ابوطالب گنبد و بارگاهی وجود داشته که مانند دیگر مقابر حرمین به‌دست آل‌سعود ویران شده است. مادر امام‌علی (ع) از مسلمانان مهاجر به مدینه بوده و در سال چهارم هجری در همین شهر درگذشته و در بقیع دفن شده است. محل قبر او در نزدیکی قبر چهار امام (ع) قرار دارد، یعنی همان جایی که اهل تسنن آن را مدفن حضرت‌زهرا (س) می‌دانند.

از بین پسران ابوطالب، طالب نسلی ندارد و از سرنوشت او اطلاعات چندانی در دست نیست. عقیل تا روزگار خلافت معاویه زنده بوده و در قبرستان بقیع دفن شده است. نسل عقیل از طریق فرزندش، محمد، تداوم یافته و نسل محمدبن‌عقیل نیز فقط از پسرش عبدا... احول باقی مانده است. مادر عبدا... بن‌محمدبن‌عقیل، زینب صغری، دختر امیرالمؤمنین (ع) بوده است. جعفر طیار در سال هشتم هجری در سریه موته به شهادت رسید و مزارش در کشور اردن است. نسل جعفر طیار فقط از طریق فرزندش، عبدا... ملقب به جواد، ادامه یافته است. نسل عبدا... بن‌جعفر از چهار پسرش، اسحاق عُرَیضی مشهور به اسحاق اطرف، علی زینبی، معاویه و اسماعیل تداوم یافته است.

عبدا... بن‌جعفر داماد امیرالمؤمنین علی (ع) و همسر حضرت زینب کبری (س) بوده است. علی‌بن‌عبدا... بن‌جعفر را از این جهت زینبی گویند که اختلافی در این نیست که مادرش حضرت‌زینب (س) است. به مجموعه فرزندان و نوادگان ابوطالب از سه شاخه عقیلی، جعفری و علوی، طالبیان، آل‌ابی‌طالب یا سادات طالبی گفته می‌شود که همه آنان شرعا سید هستند.

ازاین‌میان، سادات علوی خودشان به پنج شاخه تقسیم می‌شوند که نسبشان به پنج تن از فرزندان امام‌علی (ع) می‌رسد و نسلشان تداوم یافته است؛ امام‌حسن (ع)، امام‌حسین (ع)، محمد حنفیه، ابوالفضل عباس (ع) و عمر اطرف. نسل امام‌حسن (ع) از طریق دو پسرش حسن مثنی و زید، نسل امام‌حسین (ع) از طریق امام‌سجاد (ع)، نسل محمد حنفیه از طریق فرزندانش جعفر اصغر و علی‌اکبر، نسل حضرت ابوالفضل (ع) از طریق پسرش ابومحمد عبیدا... و نسل عمر اطرف از طریق پسرش ابوعمر محمد که مادرش خدیجه، دختر امام‌زین‌العابدین (ع) بوده، باقی مانده است.